WARSZAWA MA (PONAD) 700 LAT!!!

Warszawa obchodzi swoje siedemsetne urodziny! A właściwie, to ich nie obchodzi i zupełnie nie rozumiem dlaczego.

Ale od początku. 

Dokument lokacyjny Warszawy (czyli obecnego Starego Miasta lub Starówki) nie zachował się, nawet w odpisie, więc nie wiemy, kiedy właściwie dokładnie wybuchło miasto Warszową zwane. Uczeni w piśmie twierdzą, że miało to miejsce ok. 1300 roku +-5 lat, podczas rozbicia dzielnicowego, gdy Polska jako jednolite państwo, nie istniała. Ale nie wiadomo dokładnie kiedy. Fejsbuka, ani nawet fotografii jeszcze nie było. 

Miasto Warszawę założył najprawdopodobniej książę mazowiecki z dynastii Piastów Bolesław II Mazowiecki (ur. po 1251 - 20 IV 1313) koło grodu warownego, który został był przeniesiony tutaj z pobliskiego Jazdowa (dzisiejszego Ujazdowa) po kilku niszczących atakach tych i owych (Litwinów, innych Piastowiczów). Może Bolesław miał uraz do Jazdowa, gdyż tam w 1262 zginął podczas jednego z takich ataków jego ojciec - Siemowit I - a brat - Konrad I - trafił do niewoli. Bolesław II był nie byle pierwszym lepszym księciem w rozbitej Polsce. W 1288 roku był jednym z głównych pretendentów do tronu książęcego w Krakowie po bezpotomnej śmierci Leszka Czarnego. Jednak wskutek niefortunnej decyzji, Kraków dostał się księciu kujawskiemu Władysławowi Łokietkowi (który zresztą zaraz stracił tron krakowski i odzyskał go dopiero w 1306). Ach, gdyby to Bolesław został księciem krakowskim, może to on zjednoczyłby Polskę w 1320 i Warszawa już wtedy stałaby się stolicą Polski? ;)

W każdym razie, po raz pierwszy została wymieniona w tekście pisanym dnia 23 kwietnia 1313 roku, czyli dokładnie 700 lat temu i jeden dzień :)

Nazwa naszego miasta pochodzi bezpośrednio od nazwy rybackiej wsi Warszowa leżącej w miejscu duuużo późniejszego Mariensztatu, a należącej do Warsza (Warcisława) z rodu Rawiczów. Kim byli Rawicze? Potomkami czeskiego rodu Wrszowców (łac. Vrsines, czes. Vršovci), których niedobitki po wytrzebieniu przez księcia czeskiego Świętopełka II w 1108 i ucieczce z Czech, okrężną drogą przez Śląsk i Węgry(?!) trafili na Mazowsze. Zarówno Wrszowcy, jak i Rawicze tytułowali się herbem Rawicz, przedstawiającym pannę jadącą bokiem na niedźwiedziu (łac. Ursus pisane jako Vrsvs - "Cały naród bvdvje..." ;) ). Nazwisko Wrszowców zdaje się pochodzić ze zniekształconego Vrsvsa, więc nazwa Warszawa pośrednio pochodziłaby od niedźwiedzia. To jak Ursynów? A propos Ursynowa, którego nazwa wzięła się od przydomka Juliana Ursyna Niemcewicza. Oczywiście Niemcewiczowie też tytułowali się herbem Rawicz :)

Nota bene, od tego samego imienia Warcisław (Vratislav), ale jego niezdrobnionej czeskiej formy, pochodzi nazwa Wrocław. Ale nie od tego samego Warcisława/Warsza, bo rynek i ulice wrocławskiego Starego Miasta zostały wytyczone w 1242 roku, czyli ok. 60 lat przed Warszową. Ale czymże w Średniowieczu było 60 lat? To jak dziś parę miesięcy.

Podkreśleniem rybackości Warcisława i Rawiczów mógłby być fakt, że więcierz (rodzaj siatki-pułapki do polowania na ryby w rzece) po czesku nazywa się vrša (czyt. wrsza), a po węgiersku varsa (czyt. warsza). To by też tłumaczyło czesko-węgierskość Rawiczów. W końcu nasze miasto nie nazywa się Więcierzawa, ale Warszawa :)

Herbem Warszawy od prawieków jest syrena, która jednakowoż kiedyś była nieco potworna. Skąd się wzięła? Ponoć nie wiadomo. [uwaga, tutaj moje domysły, niczym nie potwierdzone] Może ta pierwotna forma syreny (potwór pół kobieta, pół smok) to zniekształcona licznymi niedokładnymi przerysowywaniami panna na niedźwiedziu z herbu Rawicz? [koniec niczym niepodpartych domysłów]

No, ale Warszawa rosła w siłę, a ludzie żyli w niej dostatniej, a na Bolesława II przyszedł kres. W 1313 w wieku ok. 60 lat zmarł. Przedtem jednak, w 1310, podzielił Mazowsze między swych dwóch synów - Siemowita I (Warszawa i Liw) i Trojdena (Czersk). Dalej historia potoczyła się bardzo szybko. W 1339 Warszawa jako ważne miasto neutralnego księstwa mazowieckiego była miejscem odbywana się procesu papieskiego Polska vs. Krzyżacy. W mniej więcej tym samym czasie powstała Wieża Grodzka, której piwnice w oryginale dotrwały do dzisiejszych czasów. Ta neutralność nie trwała długo, bo w 1351 książę Kazimierz I złożył hołd lenny królowi Polski Kazimierzowi Wielkiemu (w sumie, można by w Krakowie upamiętnić ten fakt jakąś płytą pamiątkową na Rynku :) W 1355 Warszawa stała się stolicą Mazowsza.

Życie toczyło się dalej, Warszawie w 1408 wyrosła konkurencja w postaci Nowej Warszawy (podobnie, jak Krakowowi wyrósł w 1335 Kazimierz). I byłaby trwała ta sielanka jeszcze wiele stuleci, gdyby nie to, że Piastowie Mazowieccy wzięli i wymarli w 1526. Zrobili to wcześniej, niż ostatni Piastowie Śląscy o 150 lat (ci w 1675) i prawie 100 lat wcześniej, niż Hohenzollernowie linii pruskiej (ex-krzyżackiej, ci wymarli w 1618). Ach, gdybyż tak Piastowie Mazowieccy cieszyli się mocniejszym zdrowiem i silniejszymi wątrobami :) gdyby chociaż przeżyli Jagiellonów na tronie polskim? Może zniemczyliby się, jak Piastowie Śląscy i w końcu włączyli Mazowsze do księstwa Prus? Może Warszawa nigdy nie stałaby się stolicą Polski, ba nigdy nie byłaby w Polsce? A może Mazowsze byłoby Słowenią północy? Może któryś z Piastów Warszawskich zostałby obrany królem Polski i mielibyśmy unię personalną, albo nawet to Korona zostałaby włączona do Mazowsza(!)

Opisałempowyżej oraz w tym wpisie z grubsza jedynie pierwsze 220 lat z przebogatej, siedemsetletniej historii Warszawy. A co się działo potem, to już inna historia.

A dla chcących wiedzieć więcej na temat najstarszej historii Warszawy - link o bardzo ciekawej zawartości (pdf, ok. 0.8 MB)

H_Piotr.